Chicungunya ap kouri dèyè Malaria !

Mo Malaria a soti nan lang italyen, “mala’aria”, ki vle di move zè. Se yon enfeksyon globil wouj yo pa yon parazit yo rele plasmodyòm yon moustik femèl kategori anofèl lage nan san  yon moun pandan lap pike li. Se yon syantifik Fransè, Dk[1] Alphonse Laverana, ki te dekouvri parazit sa a an 1880. Dk Ronal Ross, yon syantifik Angle li menm, konfime se moustik ki bay moun plasmodyòm nan an 1897. Yo rele malaria palidis tou. Maladi sa a touye 1 moun sou latè chak 30 segonn.

An 1958, malarya a vin ofisyèlman yon pwoblèm sante nasyonal ann Ayiti. Gouvènman an kreye SNEM (Service National d’Eradication de la Malaria) pou konbat pandemi sa a. Nan kòmansman lane 1980 yo, Ayiti te prèske fin elimine malarya sou teritwa l la, men lit la vin relache pou kesyon bidjè, maladi a reparèt pi rèd. Aktyèlman se sèl Ayiti ki gen ka malarya nan Karayib lan. Sa enkyete anpil lòt vwazen nou yo.

Ane pase, gras ak apui kek bayè, lit la remanbre. MSPP fòme twa fòmatè nan chak depatman sou nouvo mezi pou tretman malarya yo. Malerèzman se kèk ti envestisman ki fèt nan kanpay pwomosyon kont malarya : fimigasyon, distribisyon moustikè, edikasyon sanitè, fòmasyon pwofesyonèl sante, etc. Nou poko vrèman wè enpak aktivite sa yo sou popilasyon an.

Nan yon moman kote lit kont Malarya a la remanbre, maladi Chicungunya frape Ayiti. Radyo Karayib fè bèl rale ak Minis sante a Dk Florence Duperval Guillaume, epi maten an (26 me 2014) ak Dk Maurice Fils Mainville. Nou kontan tande tout mobilizasyon ki fèt, kanpay kap pare. Gen moun ki di tou nouvo tou bo. Gen lòt ki mande poukisa nou pat mobilize konsa kont malarya. Genyen ki kwè chicun lan tou enstale isit, nou pap ka elimine l.

Mwen, m prefere panse Chicun nan, oubyen kaselèzo a, se yon opòtinite pou n tou fini ak yon seri maladi tankou malarya, deng, lafyèv jòn, elatriye. Batay kont Chicun lan se batay kont moustik ak lòt ensèk nuizib. Sou Radyo Karayib maten an Bob C lese konprann fimigasyon an pa yon bon mwayen pou toke kòn ak kaselèzo ; yon doktè ta fè l konprann moustik aedes la, oubyen moustik tig la, se anndan kay li viv, kidonk lafimen an pap atenn li. Se petèt vre. Men tèlman konn gen difikilte pou nou jwenn mwayen pou n fè fimigasyon ak tretman jit kont malarya, si Chicungunya te ka atire atansyon sou de mwayen lit sa yo, se tap yon chans san parèy poun vrèman kwape malarya. Lit kont Chicungunya ap ede nou kwape malarya.

Aktyèlman, soutyen nan lit kont malarya a prefere mete medikamen Klowokin ak Primakin disponib nan sant yo. Pito n geri pase n prevni ? Mezanmi ! Batay kont zaselèzo a te ka ede popilasyon an konbat malarya. Sitou Chicun pa touye moun alòske malarya ap fè ravaj. Nou nan epòk malarya konn bay anpil pwoblèm (lapli, siklòn…). Ann pwofite !

Wêchévains, DJAB

---

[1] Pwopozisyon nou an kreyòl pou sig Dr, tit Doktè (Docteur, Doctor)